Professioneel

Over portfolio's

Wat is een portfolio?

Portfolio betekent map of portefeuille (Frans/Engels). Het begrip portfolio komt uit de kunst- en architectuurwereld.  Een beeldend kunstenaar kan met een map met tekeningen, foto's en recensies een potentiële opdrachtgever een indruk geven van de aard en kwaliteit van zijn werk.  Met behulp van dit portfolio kunnen opdrachten worden verworven.

Bedrijven gebruiken bedrijfsportfolio's om te laten zien wat voor soort projecten en werkzaamheden ze hebben gedaan bij verschillende opdrachtgevers, om op die manier weer nieuwe opdrachten binnen te halen.

In het onderwijs bevat een portfolio o.a. producten en bewijzen, die een indruk geven van wat een leerling of student kan. Een formele definitie is: "Een portfolio is een georganiseerde, doelgerichte documentatie van de professionele groei en van het leerproces van een student. Het portfolio bevat een collectie van bewijsmateriaal waarmee de student zijn competenties, kennis en vaardigheden als zich onwikkelende professional zichtbaar maakt. Het portfolio is een instrument in handen van de student." (Uit: Ritzen en Kösters, 2002, p.1)

Inhoud portfolio

Portfolio's kunnen overzichten, materiaal en beschouwingen bevatten:

  • Persoonlijke gegevens:
    • Personalia.
    • "Persoonlijke homepage" met links naar hobby, sport enz.
  • Overzicht van werkervaringen (inclusief vrijwilligerswerk, hobby's), opleidingen en cursussen.
  • Overzicht van verworven competenties, geordend naar sector, branche of categorie met daaraan gekoppelde bewijzen:
    • Directe bewijzen in de vorm van officiële diploma's en certificaten.
    • Indirecte in de vorm van resultaten, testen, aanbevelingsbrieven, beoordelingsrapporten.
    • Fysieke bewijzen; foto's of daadwerkelijke producten.
  • Conclusiegedeelte of analytisch gedeelte met zelfevaluatie, loopbaanplan of persoonlijke ontwikkelingsplan.

(Uit: Bom, W., Klarus, R. en Nieskens, M. ,2001, blz. 21)

Soorten portfolio's  

In de literatuur worden de volgende soorten portfolio's onderscheiden (Wolf (1997) in Ritzen en Kösters 2002, p.1):

  • Assessment- of beoordelingsportfolio
    Het portfoliomateriaal wordt gebruikt om te beoordelen in welke mate een persoon over bepaalde competenties beschikt. Met behulp van het portfolio kan worden bepaald of iemand geschikt is om te worden toegelaten tot een opleiding of in een beroep (zij-instromers in het onderwijs). Tijdens een opleiding kan het portfolio worden ingezet om te kijken of iemand kan doorstromen (al dan niet versneld).
  • Ontwikkelingsportfolio
    Een belangrijke functie van dit portfolio is het zichtbaar maken van het leerproces en van de professionele groei van de samensteller. Hierdoor kan tijdens een opleiding de groei en ontwikkeling worden gestimuleerd en bevorderd.
  • Showcase of presentatieportfolio
    De samensteller selecteert geschikt materiaal en presenteert dit om een indruk van zijn kunnen weer te geven,  bijvoorbeeld bij het solliciteren of bij het verwerven van opdrachten.
  • Portfolio als hulpmiddel bij kennis delen
    In het portfolio wordt materiaal ter beschikking aan anderen gesteld. Ik zelf hoop met mijn portfolio op een bescheiden wijze anderen te kunnen inspireren bij het vormgeven van opleidingen en educatie.

In een portfolio kunnen de verschillende bovengenoemde soorten en functies elkaar overlappen.

 

Digitaal portfolio

Een portfolio kan bestaan uit een map met op papier vastgelegde gegevens, beschrijvingen en bewijsstukken. Als het nodig is, worden er kopieën gemaakt voor beoordelingen door assessoren.
Tegenwoordig worden steeds vaker digitale portfolio's ingevoerd. De portfolio's worden op het intranet van de instelling geplaatst en zijn soms via het internet toegankelijk. Digitale portfolio's hebben verschillende voordelen:

  • De gegevens en bewijsstukken die in digitale vorm worden opgeslagen nemen veel minder fysieke ruimte in beslag.
  • Je kunt gemakkelijke materiaal  uit het portfolio selecteren en kopiëren voor verschillende doelen (presentaties, beoordelingen).
  • Je kunt multimediale informatie opnemen in het portfolio, zoals filmpjes van (proef-)lessen, simulaties van praktijksituaties, uitvoeringen van muziek enz.
  • Er is software ontwikkeld met specifieke functionaliteiten voor portfolio's, zoals competentiebeschrijvingen gekoppeld aan taken, opdrachten, producten en bewijzen. Soms bevat de software zoekfuncties, agenda's, studieplanningen, afsluitbare gedeelten en koppelingen met onderdelen van digitale leeromgevingen.
Sommige leveranciers van E-Learning producten leveren portfoliosystemen die aan een digitale leeromgeving kunnen worden gekoppeld.

Toepassingsgebieden 

  • Arbeidsbemiddeling
    Het portfolio ondersteunt de begeleiding bij het zoeken naar een baan.
  • Personeelsontwikkeling en HRM-beleid
    Met behulp van een portfolio worden aanwezige competenties benut in het kader van loopbaanplanning, persoonlijke ontwikkeling, interne en externe mobiliteit en bijscholing.
  • Elders verworven competenties of kwalificaties (EVC of EVK)
    Het portfolio wordt ingezet bij de selectie van een nieuwe baan of opleiding, waarbij wordt nagegaan welke (start-)competenties reeds aanwezig zijn.
  • Onderwijs
    Zowel bij de toegang tot het onderwijs (instroom), als tijdens de studie (doorstroom) en bij het verlaten van de school (uitstroom) kan het portfolio een belangrijke rol vervullen.

 

Geraadpleegde literatuur

Bom, W., Klarus, R. en Nieskens, M. (2001). Portfolio in opleiding en bedrijf: Hertogenbosch: CINOP.

Ritzen, M. en Kösters, J.M.P. (2002). ‘ Mogelijke functies van een portfolio binnen een competentiegericht curriculum'. Onderzoek Van Onderwijs, jrg.31, nr.1, pp. 3-7.

Wolf, K., Lichtenstein, G., Stevenson, C., (1997). Portfolios in teacher education. In: Strange, J.H. (Ed.), Evaluating teaching: a guide to current thinking and best practice (193-214). Thousands Oaks, CA: Corwin Press Inc )